معبد

آدريان تهران

اين مكان كه براي زرتشتيان بسيار مقدس است در ابتداي خيابان ميرزا كوچك خان و جنب دبيرستان فيروز بهرام قرار دارد.
اين محل مجموعه‌اي از ساختمان‌هاي مختلف است كه تنها بخش بسيار كوچكي از آن آتشكدة زرتشتيان تهران را تشكيل مي‌دهد و بخش هاي ديگر آن به شرحي كه مي‌آيد به كارهاي ديگر مدهبي زرتشتيان تهران اختصاص دارد.
به هر حال اين مجموعه شامل 2 سالن براي اجراي مراسم مذهبي مثل سال و سيروزه و دهه ، يك آشپزخانه ، ساختمان اصلي آتشكده ـ آد‏ُران- ، حياط ، اتاق موبدان ، دستشويي و سوئيت سرايدار است.
درب اصلي ورودي اين ساختمان در سوي غربي خيابان ميرزا كوچك خان قرار دارد . دري چوبي و خراطي شده .نماي اين ساختمان آجر است . آجرها به طرز ماهرانه‌اي ساييده شده و به اشكال هندسي زيبايي درآمده‌اند و بر روي هم چيده شده‌اند.
ورودي اين ساختمان راهرويي است به عرض تقريباً يك متر. دست راست اين ورودي پله‌هايي قرار دارند كه به خانه سرايدار منتهي مي‌شوند. سرايدار اين بنا در تاريخ تهيه اين گزارش با همسر و فرزندش در اين خانه زندگي مي‌كرد.
سمت چپ راهروي ورودي اتاق كوچكي ساخته شده كه دري شيشه‌اي راه ورود را به آن سد كرده است. اين اتاق در سال 1374 براي استفاده سرپرست موبدان ساخته شده است كه هرگز مورد استفاده واقع نشده است.
بالاخره اين راهرو تازه واردان را به حياط آدريان مي‌رساند . حوضي آبي رنگ و بيضي شكل با دو درخت سرو در اطراف در وسط اين حياط ، چشم نواز است.
درست در مقابل اين حوض ساختمان آتشكده تهران قرار دارد كه ستون هاي شبيه به ستون‌هاي تخت جمشيدش انسان را چندين قرن به عقب مي‌برد.
نمايي از حياط جلويي آدريان تهران حوض آب در جلوي ساختمان پيداستداخل آتشكده از سه بخش كاملا ً‌مجزا تشكيل شده است : اول سالن عبادت‌گاه كه از سه جهت محل نگهداري آتش را از شرق و شمال و جنوب احاطه كرده است. در نظر اول مانند اين است كه وارد امام‌زاده‌اي شده‌‌ايد كه ضريح در ميان آن قرار دارد و براي طواف بايد به دور آن چرخيد اما اينگونه نيست و خانه آتش در بخش ميانه غربي قرار گرفته به طوري كه از طرف غرب اين مسير مسدود مي‌ماند .ضريح بي بي شهربانو نيز به همين صورت از طرف غرب بسته است.
بخش دوم آتشكده جايي است كه محل نگهداري آتش است. معمولاً‌افراد عادي اجازه ورود به اين محل را ندارند . تنها موبداني كه متخصص اين كار هستند اجازه ورود دارند. اين محل كه مساحتي در حدو 6 متر مربع را به خود اختصاص داده است داراي هيچ پنجره اضافي نيست . و دو پنجره شيشه‌اي تنها نقاطي هستند كه از طريق آنها مي توان از بيرون از اين محوطه شعله‌هاي آتش داخل آتشكده را ديد. هرچند اين آتش در بيشتر مواقع شعله ور نيست و تنها در ساعات بسيار محدودي به صورت شعله ور نگهداري مي شود.
اما در غربي ترين بخش آتشكده ،‌اتاق يشت قرار دارد كه بخش سوم آن است. اين محل براي به جاي آوردن مراسم مذهبي اختصاص دارد .چند ميز استيل و چندين صندلي به اضافه سفره هاي سفيد كه به روي اين ميزها پهن مي شود. عكس هاي زيادي از درگذشتگان زتشتي كه در اطراف اين بخش قرار داده شده اند از وسايل هميشگي اين اتاق است.
خانواده‌ها براي برگزاري مراسم سال و روزه درگذشتگان خود معمولاً‌از اين قسمت استفاده مي كنند. به اين ترتيب كه بر روي يكي از ميزهاي بزرگ استيل كه چسبيده به ديوار ها قرار داده شده اند سفره سفيدي مي اندازند و بعد از آماده كردن خوراكي هاي لازم براي اين سفره ها و آمدن موبد براي خواندن نمازهاي مخصوص بر صندلي هاي كه در اين اتاق تعبيه شده است مي نشينند و به اوستا گوش مي دهند. پس از پايان نماز به هر يك از حاضرين قدري لرك مي دهند . ميوه‌هايي را هم كه موبد مانند همه مراسم ديني در حين خواندن اوستا قارچ قارچ كرده و يا پوست كنده است را هم تعارف مي كنند.
زرتشتيان براي ورود به اين عبادتگاه مناسك ويژه‌اي دارند . اول آنكه پيش از ورود بايد از دستشويي كوچكي كه در گوشة حياط وجود دارد دست و روي شست. زنان دشتان هم نبايد وارد شوند. كمدي آهني كه محل نگهداري كلاه‌هاي سفيدي است كه اصطلاحاً به آن «عرقچين» مي گويند در گوشه‌اي از ورودي به اين نيايشگاه قرار داد ه شده است. چند كشوي اين كمد نيز اختصاص به روسري‌هاي سفيد براي خانم‌هاي زرتشتي دارد.
هنگام ورود به نيايشگاه همه بدون استثنا كفش هاي خود را بيرون مي‌آورند. البته موبدان ساكن در نيايشگاه از اين كار معاف هستند. كف سالن نيايشگاه بيشتر با قالي پوشانده شده است .عموماً زرتشتيان هنگام ورود مستقيم به طرف روبرو و به سمت پنجره‌ي شيشه‌اي كه آتشدان در پشت آن در حال سوختن است ، حركت مي‌كند. ليوان‌هاي كوچكي كه حاوي قدري آب و روغن است و فتيله‌اي هم در آن شناور است را از موبد مي‌گيرند و به عنوان اداي نذر روشن مي‌كنند. هچ كس در اين محل شمع روشن نمي كند. از يكي از موبدان در اين مورد سوال كردم پاسخ داد اين كار اگرچه يك رسم خيلي قديمي نيست و از هند به ايران آمده اما به هر حال جاي شمع را گرفته است.
درب ورودي نيايشگاهبرخي از نيايش كنندگان روي صندلي هايي كه در اين نيايشگاه وجود دارد مي‌نشينند و در حالي كه كتاب اوستايي در دست دارند به خواندن دعا و نماز مشغول مي‌شوند. در كنار پنجره شمالي اين سالن يك صندلي چوبي قهوه‌اي رنگ قرار دارد. در كنار اين صندلي كمدي چوبي هست كه كتاب‌هاي اوستا به خط هاي دين دبيره و گجراتي در آن قرار دارد .
در زمان بازديد من از اين نيايشگاه بر روي همين صندلي موبدي نشسته بود و نوجواني نيز در كنارش بر روي صندلي نشسته بود. مادر نوجوان هم آنطرف تر روبرويش نشسته بودو تمام حواسش به موبد بود. موبد براي سلامتي جوان دعايي را از روي كتاب اوستا مي‌خواند. پس از پايان نماز ، مادر ضمن تشكر و خداحافظي مبلغي را هم به عنوان تعرفه اجراي آن مناسك به موبد پرداخت كرد.

آشپزخانه عمومي

آشپزخانه اين مجموعه كه در انتهاي حياط و تقريباً پشت آتشكده قرار دارد ، شامل دو عدد تنور نانوايي و چند پلو پز و اجاق است . هر روز و در بيشتر ساعات اين آشپزخانه مورد استفاده زرتشتياني است كه براي برگزاري آيين‌هاي مربوط به درگذشتگانشان به آنجا مراجعه مي‌كنند. معمولاً براي درست كردن «سيرو سداب» ، « سيروگ» ، « حلواي برنج» ،«حلواي شكر» و يا پخت نان و ديگر خوراكي‌هايي كه معمولاً‌بر سفره درگذشته مي‌گذارند استفاده مي‌شود . از آنجا كه اين آشپزخانه جنب سالن بزرگ‌تري است كه آنهم پشت بناي آتشكده قرار دارد مورد استفاده خيلي بيشتري براي كساني دارد كه آن سالن را براي پذيرايي از ميهمانان خود اجاره كرده‌اند.
سالن بزرگ كه به سالن «غربي» معروف است . از دو بخش تشكيل شده است . بخش كوچكتر كه شامل يك ميز بزرگ با حدود 30 صندلي است و يك رديف يخچال‌هاي ويتريني بزرگ كه براي نگهداري مواد خوراكي از آنها استفاده مي‌شود. بخش بزرگ تر سالني است به ابعاد تقريبي 40 متر در 15 متر كه حدود 100 صندلي را در خود جاي داده است. ميز بزرگ و طويلي كه البته بسيار هم قديمي به نظر مي‌رسد در وسط اين سالن بزرگ در مواقع پذيرايي جهت چيدن مواد پذيرايي مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
اين سالن براي برگزاري مراسم سال و سيروزه و روزه و سوم و چهارم كه مراسمي مذهبي است براي درگذشتگان مورد استفاده قرار مي‌گيرد. شرح تمام اين مراسم را خانم دريابندري در رساله خود تحت عنوان بررسي مردم شناخي آيين سوگ واري در ميان زرتشتيان و شيعيان ايران شرح داده است .



مجموعه سالن هاي پذيرايي

اين مجموعه كه درب اصلي آن از سمت كوچه زرتشتيان به روي مردم باز مي‌شود نيز مجموعه‌اي پيچيده از بناهاو سالن هاي مختف است.
ساختمان اين محل كلاً در سه طبقه ساخته شده است . طبقة‌اول شامل سالن خسروي و سالن بهمن كه ويژه جشن‌ها و عروسي‌هاست و دوم سالن ايرج كه مخصوص مراسم مذهبي مانند پرسه ، سال و سي‌روزه است.
طبقة اول دفتر مركزي سازمان پذيرايي است و سالن غذاخوري نيز در آن واقع شده است . طبقة دوم ، سالن جلسات هيات مديرة انجمن زرتشتيان تهران است كه تقريباً هم اندازة سالن ايرج در طبقه همكف است.
تفاوتي كه سالن‌ ايرج با سالن‌هاي واقع در مجموعه (آدريان تهران) دارد به موقعيت استفاده كنندگان نيز مربوط مي‌شود. به غير از آيين هاي پرسه كه حتماٌ در سالن ايرج برپا مي‌شود ، بقيه مراسم مربوط به درگذشتگان ، ممكن است در هركدام از مجموعه ها برگزار شود .تنها تفاوت آن متفاوت بودن نرخ تعرفه‌هاي آنهاست كه باعث شده عده اي به ناچار مراسمشان را در مجموعه سالن‌هاي اولي برگزار كنند.
در اين مجموعه آشپزخانه بزرگ و مجهزي نيز در زيرزمين وجود دارد كه عامل مهمي براي كاهش هزينه‌هاي مربوط به تهيه خوراك جشن‌هاست. . به جز آشپزخانه بايد از سرويس بهداشتي و دفتر سازمان پذيرايي و دفتر ملاقات‌هاي مردمي شادروان موبد موبدان رستم شهزادي نام برد .